Ես երբեմն մարդկանց հարցնում եմ, թե որն էր Հիսուսի ազգանունը։ Սովորաբար նրանք պատասխանում են. «Կարծում եմ՝ նրա ազգանունը «Քրիստոս» էր, բայց ես վստահ չեմ»։
Ապա ես հարցնում եմ. «Եթե այո, երբ Հիսուսը փոքրիկ տղա էր, Հովսեփ Քրիստոսն ու Մարիամ Քրիստոսը փոքրիկ Հիսուս Քրիստոսին տարա՞ն շուկա»։
Այդպես լսելով՝ նրանք հասկանում են, որ «Քրիստոս»-ը Հիսուսի ազգանունը չէ։ Այսպիսով, ի՞նչ է «Քրիստոս»-ը։ Որտեղի՞ց է այն առաջացել։ Ի՞նչ է նշանակում։ Ահա թե ինչ կուսումնասիրենք այս հոդվածում։ Ճանապարհին մենք նաև կտեսնենք, թե որտեղից է առաջացել «Աստծո Որդի» տիտղոսը։
Թարգմանություն ընդդեմ տառադարձության
Նախ, մենք պետք է իմանանք թարգմանության որոշ հիմունքներ: Թարգմանիչները երբեմն նախընտրում են թարգմանել նման հնչյունով , այլ ոչ թե իմաստով, հատկապես անունների կամ տիտղոսների դեպքում: Սա հայտնի է որպես տառադարձություն : Աստվածաշնչի համար թարգմանիչները պետք է որոշեին, թե արդյոք դրա բառերը (հատկապես անուններն ու տիտղոսները) ավելի լավ կլինեին թարգմանված լեզվով՝ թարգմանության միջոցով (իմաստով), թե՞ տառադարձության միջոցով (հնչյունով): Որևէ հատուկ կանոն չկա:
«Յոթանասնից»
Աստվածաշունչն առաջին անգամ թարգմանվել է մ.թ.ա. 250 թվականին, երբ հրեա ռաբբիները եբրայերեն Հին Կտակարանը թարգմանեցին հունարեն։ Այս թարգմանությունը « Յոթանասնից» -ն է (կամ LXX), և մարդիկ այն լայնորեն օգտագործել են հին ժամանակներում և նույնիսկ այսօր։ Առաքյալները Նոր Կտակարանը գրել են 300 տարի անց հունարենով։ Հետևաբար, նրանք մեջբերել են հունարեն «Յոթանասնից»-ը, այլ ոչ թե եբրայերեն Հին Կտակարանը։
Թարգմանություն և տառադարձություն «Յոթանասնից»-ում
Ստորև բերված նկարը ցույց է տալիս, թե ինչպես է սա ազդում ժամանակակից Աստվածաշնչերի վրա։
Եբրայերեն Հին Կտակարանի բնօրինակը գտնվում է #1 քառորդում: Քանի որ «Յոթանասնից»-ը եբրայերենից հունարեն թարգմանություն էր (մ.թ.ա. 250 թվականին), մենք ցույց ենք տալիս #1 քառորդից դեպի #2 տանող սլաքը: Նոր Կտակարանի հեղինակները Նոր Կտակարանը գրել են հունարենով, ուստի սա նշանակում է, որ #2-ը պարունակում է և՛ Հին, և՛ Նոր Կտակարաններ: Ներքևի կեսում (#3) գտնվում է Աստվածաշնչի ժամանակակից լեզվով թարգմանությունը (օրինակ՝ անգլերեն): Այս թարգմանությունը ստանալու համար լեզվաբանները Հին Կտակարանը թարգմանում են բնօրինակ եբրայերենից (1 -> 3) և Նոր Կտակարանը հունարենից (2 -> 3): Թարգմանիչները պետք է որոշեն անունների և տիտղոսների տառադարձությունը, թե թարգմանությունը, ինչպես բացատրվել է վերևում:
Ուղղափառ ավանդույթով թարգմանված Աստվածաշնչերը (ընդհանուր առմամբ՝ Արևելյան Եվրոպայի եկեղեցիներ) Հին Կտակարանը թարգմանում են հունարեն «Յոթանասնից»-ից։ Այսպիսով, այս Աստվածաշնչերի համար և՛ Հին, և՛ Նոր Կտակարանները ծագում են հունարենից (2 -> 3):
«Քրիստոս» անվան ծագումը
Հիմա մենք հետևում ենք նույն հաջորդականությանը, բայց կենտրոնանալով Նոր Կտակարանում հանդիպող «Քրիստոս» բառի վրա։
Եբրայերեն բնագրում (քառորդ #1 -ում ) Քրիստոսի համար օգտագործված բառը « մաշիյաչ » էր: Եբրայերեն բառարանը « մաշիյաչ »-ը սահմանում է որպես «օծված կամ սրբագործված» անձ: Սաղմոսների հատվածները մարգարեանում էին մաշիյաչի որոշակի գալուստի մասին («the») որոշիչ հոդով: Մ.թ.ա. 250 թվականի «Յոթանասնից» թարգմանության մեջ ռաբբիները եբրայերեն մաշիյաչի համար օգտագործել են նմանատիպ իմաստ ունեցող հունարեն բառ՝ Χριστός = Քրիստոս : Սա ծագել է chrio բառից , որը նշանակում է յուղով արարողակարգորեն քսել:
Հետևաբար, Քրիստոս բառը եբրայերեն « մաշիյաչ» -ից թարգմանվել է իմաստով (և ոչ թե հնչյունով) հունարեն «Յոթանասնից»՝ այս գալիք անձի մասին մարգարեանալու համար: Սա #2 քառորդն է : Նոր Կտակարանի հեղինակները հասկանում էին, որ Հիսուսը հենց այս անձնավորությունն էր, որի մասին մարգարեացվել էր «Յոթանասնից»-ում: Այսպիսով, նրանք շարունակեցին օգտագործել «Քրիստոս» տերմինը հունարեն Նոր Կտակարանում (կրկին #2 քառորդում ) :
Քրիստոսը այլ լեզուներով Աստվածաշնչերում
Սակայն այլ լեզուների դեպքում «Քրիստոս»-ը հունարենից անգլերեն (և այլ ժամանակակից լեզուներ) տառադարձվել է որպես «Քրիստոս»։ Սա #3 նկարի ստորին կեսն է ։ Այսպիսով, ժամանակակից «Քրիստոս»-ը Հին Կտակարանից շատ կոնկրետ տիտղոս է։ Այն առաջացել է եբրայերենից հունարեն թարգմանությամբ, ապա հունարենից այլ լեզուներ տառադարձմամբ։ Գիտնականները եբրայերեն Հին Կտակարանը թարգմանում են անմիջապես ժամանակակից լեզուներով՝ առանց հունարենը որպես միջանկյալ լեզու օգտագործելու։ Նրանք օգտագործել են տարբեր բառեր՝ բնօրինակ եբրայերեն «մաշիյաչ»-ը թարգմանելիս։ Ոմանք եբրայերեն «մաշիյաչ»-ը տառադարձել են որպես Մեսիա բառ ՝ հնչյունական իմաստով։ Մյուսները «մաշիյաչ»-ը թարգմանել են իր իմաստով և այդպես էլ այս կոնկրետ հատվածներում արել են « Օծյալ »։ Այս երկու դեպքերում էլ մենք հաճախ չենք տեսնում «Քրիստոս» բառը ժամանակակից Հին Կտակարաններում։ Հետևաբար, այս կապը Հին Կտակարանի հետ ակնհայտ չէ։ Սակայն այս վերլուծությունից մենք գիտենք, որ Աստվածաշնչում՝
«Քրիստոս» = « Մեսիա» = « Օծյալ»
Սրանք բոլորն էլ ունեն նույնական իմաստներ և վերաբերում են նույն բնօրինակ վերնագրին։ Սա նման է նրան, թե ինչպես 4= «չորս» (անգլերեն) = «քառորդ» (ֆրանսերեն) = 6-2 = 2+2։ Սրանք բոլորը «4»-ի մաթեմատիկական և լեզվական համարժեքներն են։
Օծումը այն գործընթացն էր, որի միջով անցնում էր նշանակված թագավորը՝ թագավոր դառնալու համար: Սա նման է այն գործընթացին, որի միջոցով այսօր վարչապետը կամ նախագահը ձեռք է բերում կառավարելու իրավունք: Մենք կարող ենք ասել, որ վարչապետը «ընտրվածն» է, ինչպես կասեինք, որ թագավորը «օծյալն» է: Այսպիսով, «Օծյալը» կամ «Մեսիան» կամ «Քրիստոսը» նշանակում էր թագավոր, մեկին, ով պետք է կառավարեր:
Հին Կտակարանի մարգարեությունները «Քրիստոսի» մասին
Ուրեմն, որտե՞ղ է առաջին անգամ հայտնվում «Քրիստոս» տիտղոսը։ Մենք այն որպես մարգարեական տիտղոս տեսնում ենք արդեն Սաղմոսներում, որոնք գրվել են Դավթի կողմից մ.թ.ա. մոտ 1000 թվականին՝ Հիսուսի ծնունդից շատ առաջ։
2 Երկրի թագավորները վեր են կենում, և իշխաններն իրար հետ խորհուրդ են անում Տիրոջ դեմ և նրա Օծյալի դեմ՝ ասելով.
3 «Կոտրենք նրանց կապանքները և նրանց չվանները դեն նետենք մեզնից»։
4 Երկնքում բնակվողը ծիծաղում է, Տերը ծաղրում է նրանց։
5 Այն ժամանակ նա պիտի բարկությամբ խոսի նրանց հետ և իր զայրույթով շփոթեցնի նրանց՝ ասելով.
6 «Ես օծեցի իմ թագավորին իմ սուրբ Սիոն լեռան վրա»։
7 Պիտի հայտարարեմ հրամանը. Տերն ասաց ինձ. «Դու իմ որդին ես, ես այսօր ծնեցի քեզ։
ՍԱՂՄՈՍՆԵՐ 2: 2-7
Օծյալը նաև «Աստծո Որդին» է
Այստեղ մենք նաև տեսնում ենք, որ Տիրոջ հրամանագիրը Օծյալին դիմում է որպես «իմ Որդի»։ Այլ կերպ ասած, Աստված «Օծյալին» անվանում է իր «որդի»։ Այստեղից էլ ծագում է «Աստծո Որդի» տիտղոսը՝ Սաղմոս 2-ից։ Այսպիսով, այն չի հորինվել Հիսուսի կամ նույնիսկ Նոր Կտակարանի հեղինակների կողմից։ Այն հոմանիշ է Օծյալին։ Այսպիսով, հիմա՝
«Քրիստոս» = « Մեսիա» = « Օծյալ» = «Աստծո Որդի»
Առնչվող «Մարդու Որդի» վերնագիրը մենք ուսումնասիրում ենք այստեղ ։
Քրիստոսը, որը կանխատեսվել էր 1-ին դարում
Այս գիտելիքներն ունենալով՝ եկեք որոշ դիտարկումներ անենք Ավետարանից։ Ստորև ներկայացված է Հերովդես թագավորի արձագանքը, երբ Արևելքից մոգերը եկան հրեաների թագավորին փնտրելու։ Սա Հիսուսի ծննդյան պատմության մի մասն է կազմում ։ Դուք կտեսնեք «Մեսիա» կամ «Քրիստոս» բառերը՝ կախված թարգմանությունից։ Ուշադրություն դարձրեք, որ «the»-ը նախորդում է Մեսիային կամ Քրիստոսին, չնայած այն հատուկ չի վերաբերում Հիսուսին։
3 Երբ Հերովդես թագավորը լսեց, վրդովվեց, և նրա հետ՝ ամբողջ Երուսաղեմը։ 4 Նա, իր մոտ հավաքելով բոլոր քահանայապետներին ու ժողովրդի դպիրներին, հարցրեց, թե որտե՛ղ էր ծնվելու Քրիստոսը։
ՄԱՏԹԵՈՍ 2:3-4
Նկատի ունեցեք, որ « Քրիստոսի » (կամ « Մեսիայի ») գաղափարն արդեն լայնորեն հասկացված էր Հերովդեսի և նրա կրոնական խորհրդականների միջև, նույնիսկ Հիսուսի ծնունդից առաջ։ Նրանք օգտագործում են տիտղոսը՝ առանց Հիսուսին հատուկ անդրադառնալու։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ, ինչպես բացատրվեց վերևում, «Քրիստոս» բառը ծագում է Հին Կտակարանի Սաղմոսներից, որոնք գրվել են Դավիթ թագավորի կողմից հարյուրավոր տարիներ առաջ ։ Այն լայնորեն կարդացվում էր 1-ին դարի հրեաների կողմից (ինչպես Հերովդեսը) հունական «Յոթանասնից»-ից։ Տիտղոսը գոյություն ուներ քրիստոնյաների գոյությունից հարյուրավոր տարիներ առաջ։
Հերովդես թագավորը «խիստ անհանգստացավ», քանի որ իրեն սպառնացող էր զգում այս Քրիստոսից, որին նա ընկալում էր որպես մրցակից Թագավոր։ Այսպիսով, մենք Հերովդես թագավորի արձագանքում տեսնում ենք թե՛ Քրիստոս (Թագավոր) բառի իմաստը, թե՛ դրա հին արմատները, որոնք սկիզբ են առել շատ ավելի վաղուց։
Քրիստոսը Սաղմոս 132-ում
Սաղմոսներում կային հետագա հղումներ այս Քրիստոսի գալուստին ։ Ես ստանդարտ հատվածը դրեցի կողք կողքի «Քրիստոս» տառադարձված հատվածի հետ, որպեսզի դուք կարողանաք տեսնել այն։
| ՍԱՂՄՈՍՆԵՐ 132- Եբրայերենից | ՍԱՂՄՈՍՆԵՐ 132 – «Յոթանասնից» |
| Տե՛ր,… 10 Քո Դավթի՝ քո ծառայի համար մի՛ մերժիր քո օծյալին ։ 11 Տերը երդում տվեց Դավթին, հաստատուն երդում, որը չի փոխի. «Քո սերնդից մեկին կդնեմ քո գահին… 17 Ահա ես եղջյուր կաճեցնեմ Դավթի համար և ճրագ կվառեմ իմ օծյալի համար »։ | Տե՛ր,… 10 Քո ծառա Դավթի համար մի՛ մերժիր քո Քրիստոսին ։ 11 Տերը երդում տվեց Դավթին, հաստատուն երդում, որը նա չի հետ վերցնի. «Քո սերնդից մեկին կդնեմ քո գահին… 17 Ահա ես եղջյուր կաճեցնեմ Դավթի համար և ճրագ կվառեմ իմ Քրիստոսի համար »։ |
Սաղմոս 132-ը խոսվում է ապագա ժամանակով («…ես եղջյուր կպատրաստեմ Դավթի համար…»), ինչպես Հին Կտակարանի շատ այլ հատվածներում։ Հրեաները միշտ սպասել են իրենց Մեսիային (կամ Քրիստոսին)։ Այն փաստը, որ նրանք սպասում կամ սպասում են Մեսիայի գալուստին, պայմանավորված է Հին Կտակարանի ապագային ուղղված մարգարեություններով։
Այսպիսով, ամփոփելով՝ հետևյալ տիտղոսները հոմանիշ են և բոլորը ծագում են Սաղմոսներից։
Քրիստոս = Մեսիա = Օծյալ = Աստծո Որդի
Հին Կտակարանի մարգարեությունները. նշված են որպես կողպեք-բանալի համակարգ
Այն, որ Հին Կտակարանը հատուկ կերպով կանխատեսում է ապագան, այն դարձնում է անսովոր գրականություն։ Այն նման է դռան կողպեքին։ Կողպեքն ունի որոշակի ձև, այնպես որ միայն կողպեքին համապատասխանող որոշակի «բանալի» կարող է այն բացել։ Նույն կերպ Հին Կտակարանը նման է կողպեքի։ Մենք այս ամենից մի քանիսը տեսանք Աբրահամի զոհաբերության , Ադամի սկզբի և Մովսեսի Զատկի մասին հոդվածներում ։ Սաղմոս 132-ը այժմ ավելացնում է այն պահանջը, որ «Քրիստոսը» պետք է գար Դավթի տոհմից։ Սա հարց է առաջացնում. Արդյո՞ք Հիսուսն է համապատասխան «բանալիը», որը բացում է մարգարեությունները։
Այստեղ մենք կուսումնասիրենք, թե արդյոք Հիսուսը համապատասխանում է Դավթի տոհմից գալու մարգարեությանը ։ Այստեղ մենք կսկսենք ուսումնասիրել մարգարեությունների «Ճյուղ» թեման ։